Πέμπτη 30 Ιανουαρίου 2014

Οι τρεις Ιεράρχες


Την τιμητική τους έχουν σήμερα 30 Ιανουαρίου οι τρεις Ιεράρχες, με τα σχολεία και τα πανεπιστήμια να μένουν κλειστά για να τιμήσουν τους προστάτες των Γραμμάτων. Ποίοι ήταν όμως οι τρεις Ιεράρχες και γιατί τους τιμούμε;

Με τον όρο Τρεις Ιεράρχες, αναφερόμαστε συνοπτικά στους τρεις επιφανείς Αγίους και θεολόγους, Βασίλειο τον Μέγα, Ιωάννη τον Χρυσόστομο και Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό.

Για τη σοφία τους και τη χριστιανική τους ζωή, η Ορθόδοξη Εκκλησία τους ονόμασε αγίους και γιορτάζουν ο καθένας ξεχωριστά. Αλλά επειδή δημιουργήθηκε μια διαφωνία μεταξύ των χριστιανών για το ποιος από τους τρεις πρόσφερε τα περισσότερα, αποφασίστηκε και καθιερώθηκε από τα τέλη του 4ου αιώνα να υπάρχει και για τους τρεις μια κοινή γιορτή στις 30 Ιανουαρίου κάθε έτους.


Βασίλειος ο Μέγας

Ο Άγιος Βασίλειος ή Βασίλειος Καισαρείας, υπήρξε επίσκοπος Καισαρείας και θεωρείται Πατέρας της Εκκλησίας και ένας εκ των μεγαλύτερων θεολόγων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η συμβολή του στην χριστιανική θεολογία θεωρείται κεφαλαιώδης ενώ σ΄αυτόν αποδίδεται και η «θεία λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου». Ο Μέγας Βασίλειος σπούδασε στην Αθήνα και θεωρούσε πολύ σημαντική τη μελέτη των κλασσικών συγγραφέων και της ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικά υπό το χριστιανικό πρίσμα. Η συμβολή του στην ανάπτυξη των γραμμάτων και της φιλανθρωπίας τον κατέστησαν μια από τις μεγαλύτερες μορφές της Χριστιανικής παράδοσης.



Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Θεωρείται πως η γλώσσα του «έσταζε μέλι» καθώς υπήρξε ο πιο χαρισματικός ρήτορας της εποχής του. Διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάπτυξη της φιλανθρωπίας. Μάλιστα τα ημερήσια συσσίτεια που οργάνωσε έτρεφαν 7.000 ανθρώπους!

Στον τομέα της φιλοσοφίας, μπορεί να απέρριπτε τις θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων περί Θεού ωστόσο δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τις εργαλειακές μεθόδους της φιλοσοφίας τους προκειμένου να αναπτύξει μια συστηματική θεολογία.

Στη ζωή του υπήρξε υπόδειγμα ασκητή ενώ δεν παρέλειπε να καταδικάζει εκείνους τους ιερείς που πλούτιζαν από την ιδιότητά τους. Ήταν τέτοια η σκληρή κριτική που ασκούσε στους Αυτοκράτορες, που τελικά η αυλή τον κυνήγησε και τον εξόρισε. Όμως η φήμη του τον ξεπέρασε αφού θεωρείται Άγιος από όλες σχεδόν τις χριστιανικές ομολογίες.


Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός

Γνωστός και με το προσωνύμιο «θεολόγος», ο Γρηγόριος υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης τον 4ο αιώνα. Η επιρροή του στην Τριαδική θεολογία θεωρείται τόσο σημαντική που έγινε γνωστός ως «Τριαδικός Θεολόγος». Τα περισσότερα από τα έργα του επηρεάζουν τους σύγχρονους θεολόγους, ειδικά όσον αφορά τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Υπήρξε φίλος του Μεγάλου Βασιλείου καθώς και του αδελφού του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης.

Ήταν σφοδρός οπαδός των γραμμάτων και επιθυμούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ ελληνόφωνων και λατινόφωνων θεολόγων της εποχής του. Εκτός από εξαιρετικός θεολόγος όμως, υπήρξε και πολύ καλός ποιητής, αφού έγραψε αρκετά ποίηματα με θεολογικά και ηθικά θέματα.

Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2014

Τι σημαίνουν τα Θεοφάνεια;


Την βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή τιμά σήμερα η Ορθοδοξία, με τα Θεοφάνεια να ολοκληρώνουν το Δωδεκαήμερο (τις γιορτές των Χριστουγέννων) και να μεταφέρουν ελπιδοφόρο μήνυμα, μέσω της φανέρωσης των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας.

Μαζί με την φανέρωση της Αγίας Τριάδας, γιορτάζεται και μία υπολανθάνουσα λατρεία προς το νερό, που θεωρούνται παντού αγιασμένα. Οι νέοι βουτάνε στα νερά, αψηφώντας το κρύο,γιατί θεωρούν μεγάλη ευλογία να πιάσουν το σταυρό, ενώ, σε πολλές περιοχές της χώρας μας, ο ιερέας απελευθερώνει ένα περιστέρι σε ανάμνηση της εμφάνισης του Αγίου Πνεύματος «εν είδει» (με τη μορφή) περιστεριού και στη συνέχεια επισκέπτεται τα σπίτια για να τα αγιάσει.
Παράλληλα, αυτή τη μέρα ξεκινά και η... αντίστροφη μέτρηση για τους καλικάντζαρους: την παραμονή των Θεοφανείων οι καλικάντζαροι -που έκαναν την εμφάνισή τους στον επάνω κόσμο με την αρχή του Δωδεκαήμερου- εγκαταλείπουν τις εγκόσμιες αταξίες τους και ξαναγυρίζουν στο… έργο τους, το κόψιμο, δηλαδή, του δέντρου που κρατάει τον κόσμο, ώστε να γκρεμιστεί και να χαθεί.

Ιδιαίτερα έθιμα για τα Θεοφάνεια υπάρχουν στην Μακεδονία: στη Δράμα, κάνουν την εμφάνισή τους οι Αράπηδες, μια εθιμική παράσταση με μεταμφιέσεις στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι της περιοχής, ενώ στην Καβάλα αναβιώνουν τα σάγια, με ρίζες από την Καππαδοκία, μια τελετουργική πράξη με χορό και τραγούδι γύρω από αναμμένες πυρές.

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα είναι τα ραγκουτσάρια της Καστοριάς, όπου οι κάτοικοι φορούν τρομακτικές μάσκες και περιφέρονται στους δρόμους κάνοντας εκκωφαντικούς θορύβους με τα κουδούνια τους για να ξορκίσουν το κακό.

Στην Αργολίδα υπάρχει το «γιάλα – γιάλα», όπου τα αγόρια που πρόκειται τη νέα χρονιά να παρουσιαστούν στο στρατό συγκεντρώνονται, γευματίζουν όλοι μαζί και έπειτα γυρνούν σε όλα τα σπίτια φορώντας παραδοσιακές ναυτικές φορεσιές και τραγουδώντας, ενώ οι κάτοικοι στολίζουν της βάρκες τους με φοίνικες, νεραντζιές και μυρτιές, τις οποίες δένουν στο λιμάνι πριν την καθιερωμένη βουτιά.



Στην Λευκάδα τηρείται το έθιμο των πορτοκαλιών, με τους πιστούς να βουτούν στη θάλασσα πορτοκάλια που έχουν δέσει με σπάγκο και στη συνέχεια τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία, αφήνοντας ένα από αυτά για ένα ολόκληρο χρόνο στα εικονίσματα του σπιτιού.

Στη Λέσβο, την ώρα που πέφτουν στη θάλασσα οι βουτηχτάδες για να πιάσουν τον Σταυρό οι γυναίκες παίρνουν με μια κολοκύθα νερό και έπειτα, με ένα βαμβάκι που βουτούν σε αυτό, καθαρίζουν τα εικονίσματα χωρίς να μιλούν.

Τετάρτη 1 Ιανουαρίου 2014